Nesli tükenmekte olan hayvanlar için bir liste hazırladık. Yaşadığımız dünya üzerinde büyük önem taşıyan canlı türlerinden olan bu hayvanları sonraki nesillerimizin görebilmesi için neler yapmalıyız buna da değindik. Çevreye uyum sağlayarak yaşayan farklı canlılar ile beslenen bu hayvanların bazılarının nesli ne yazık ki tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalmış bir durumdadır. Yer yüzünde milyonlarca çeşit hayvan olsa da maalesef bazılarının neslinin tükenmesi için karşısına birçok engel çıkabilmektedir.
Soyu Tehlikedeki Türler Hangileridir?
Doğa, iklim ve insanların çevreye karşı duyarsız tutumundan dolayı nesilleri tehlike ile karşı karşıya kalan soyu tehlikedeki türler;
- Vaşak
- Leopar
- Kutup ayıları
- Deri sırtlı deniz kaplumbağası
- Kara akbaba
- Çita
- Sumatra orangutanı
- Cava gergedanı
- Siyah ayaklı dağ gelinciği
- Javan gergedanı
- Meksika yunusu
- Deniz iguanası
- Cross river gorili
- Altın başlı langur
- Macellan pengueni
- Komodo ejderi
- Çizgili sırtlan
- Caretta caretta
- Bozkır tuygunu
- Pigme borneo fili
- Dev mekong yayın balığı
- Kelaynak
- Alageyik
- Telli turna
Nesli tükenmekte olan hayvanlardan hariç, Hazar kaplanı, Asya kaplanı, hubara, Kafkas bizonu, moa, kuzey pasifik balinaları, dinozor, tazmanya kurdu, kuzey sportif lemuru gibi tamamen nesli tükenmiş hayvanları da örnek gösterebiliriz. Aynı zamanda boz ayı, su samuru, kızıl geyik, Sibirya kazı, kara-kızıl çaylak, çakırkışu, karakulak gibi soyu tehlikede ki türler kategorisinde başka hayvanlar da bulunmaktadır. Bu noktada sayıları günden güne azalan hayvanlar ise kurt, altın çakal, araptavşanı, kızıl şahin ve çöl varanı gibi hayvanlardır.
Tüm hepsinin neslinin tehlikeli olma sebebi öldürmeye yönelik hareketler ve çevre düzenidir. Bilinçli bir şekilde davranarak bundan sonrası için hayvanların neslini korumaya yönelik davranışlarda bulunabilir ve hayvanları koruma altına alabiliriz.
Nesli Tükenmekte Olan Hayvanların Özellikleri Nelerdir?
Soyu tükenmekte olan hayvanların sayısı günden güne artmaktadır. Peki bu nesli tehlikede olan hayvanlar ne gibi özelliklere sahip hangi türde hayvanlardır bir göz atalım.
- Vaşak: Vaşaklar dünya üzerinde nesli tükenmekte olan hayvanlar arasında yerini alan, tehlikeli hayvan olduklarından ötürü koruma altına alınmış yabani hayvanlardır. Bilim doğrultusunda verilen bilgiye göre kedigiller ailesinde yer almaktadır. Soğuk ve sert iklimlere alışkın hayvanlardır. Bunun sebebi ise derilerinin kalın olmasıdır. Ortalama ağırlıkları 30 kiloya kadar çıkabilen vaşaklar ağır olmalarına rağmen hızlıdır. Vaşaklar tür olarak Kanada, bayağı, doru vaşağı olarak ayrılsa da bu türlerin çoğu tükenmiştir. En yaygın türü lynx türüdür. Türünün tek çeşididir fakat günümüzde onların da sayısı azalmaktadır. Azalan sayıları dolayısıyla avlanmaları yasak olduğundan koruma altındadırlar. Fakat bu yasağa uymayanlardan ötürü soyları tehlikededir.
- Caretta Caretta: Bir deniz kaplumbağası türüdür. Yumurtlama haricinde hiçbir şekilde karaya çıkmazlar. Oksijeni havadan almalarına rağmen suyun altında uzun bir süre durabilirler ve Akdeniz sahillerine daha fazla yayılmışlardır. Bir seferde 100 yumurta bırakabildikleri araştırmalar sonucu tespit edilmiştir. Yumurtalarını kumsallarda açtıkları çukurlara gömerler. Uzun yıllardır varlığı bulunan caretta carettaların nesli ışık kirliliği, deniz kirliliği gibi daha birçok sebepten şu an tehlike de olduğundan koruma altında tutulmaktadırlar.
- Komodo ejderi: En büyük kertenkele çeşididir. Ortalama 70 kilo ağırlığında ve 3 metre uzunluğundadır. Otlak alanları tercih ederler ve Rintja ile Flores adalarında bulunurlar. Gün boyunca aktif bir halde olan komodo ejderleri sürekli tırmanır ve yüzerler. Besinleri dilleri yardımı ile ararlar. Salyalarında çok fazla çeşitte bakteri bulunmaktadır. Komodo ejderi memeliler ile beslenir ve insanlara çok fazla saldırır. Dişi komodo ejderlerinde erkek üreme hücresi oluşturmak için bir kısım bulunur. Zor durumlarda kullandıkları bu kısım sayesinde dişi komodo ejderi kendi kendine ürer. Yayılmaları çok kolay olan bu hayvanların, avlayarak tükettiği hayvanları insanların avlaması ve yaşam alanlarına yerleşmesi sonucu nesilleri tükenme tehlikesi içerisindedir.
- Telli Turna: Turnagiller familyasına ait bir kuş türüdür. Gözlerinin yan kısmından arkaya doğru tüy parçasının sarkmasından ötürü telli turna ismini almışlardır. Moğolistan, Orta Avrupa Sibirya, Kuzey Doğu Çin ve Karadeniz’de bulunurlar. En küçük turna tüyü telli turnalardır. Buna rağmen hayvanın kanat açıklıkları ortalama olarak 155-180 cm, boyları da 85-100 cm aralığındadır. Göçmen bir kuş türü olduklarından Güney Asya ve Afrika orman kısımlarında kış geçirirler. Göç yolculuklarında birçok telli turna yorgun düşmekten ve avlanmaktan ötürü hayatını kaybetmektedir. Gündem de ortaya çıkan bazı verilere göre Türkiye’de bulunan son telli turnalar Muş Bulanık Ovası’nda yaşamla mücadele etmektedirler.
- Cava Gergedanı: Rhinocerotiae familyası içerisinde mevcut olan 5 gergedan türünden biridir. Günümüzde yalnızca Cava Adasında bulunan Ujung Kulon milli parkında yaşamını sürdürmektedir. Araştırılan son verilere göre sayısının 60’dan az kaldığı belirtilmektedir. Bu gergedan türü diğer türlerine göre daha az gelişmiştir ve zırha sahip değildir. Görünüş olarak dişileri erkeklerinden çok az daha büyüktür ve gri kahverengi renklerinde bir görünüme sahiptir. Cinsiyetleri boynuzları ile anlaşılmaktadır. Neslinin tükenmesi ile ilgili bilgilere bakacak olursak Endonezya’da Anak Krakatau yanardağının faaliyete geçmesi ile cava gergedanlarının nesline tehdit oluşturmasını ve Çin tıbbının gergedan boynuzunun şifalı olduğuna olan inancını örnek gösterebiliriz.
- Macellan Pengueni: Penguenler familyasında spheniscus cinsi bir penguen türüdür. İsmini Portekizli denizci Ferdinand Magellan’dan almıştır. Güney Amerika kıyılarında yaşarlar. Balık ve kabuk ile beslenen etoburlardır. Yuvalarını çalı altlarına yaparlar. Genellikle gruplar halinde yaşarlar. Kanatları, baş ve sırtlarında siyah tüyler bulunur. Alt kısımları beyaz tüylü göğüs kısımları iki siyah çizgilidir. Çenelerinden gözlerine kadar uzanan beyaz halka görünümüne sahiptirler. Hatta bu görünümleri ile nesli tükenmekte olan diğer türü Afrika penguenlerinden ayrılırlar. Yüzgeç ve kaygan tüyleri sayesinde hızlı bir şekilde yüzebilirler. Leopar fokları ve büyük kürklü foklar bu penguenlerin en temel avcılarındandır. Nesillerinin tükenmesine sebep olan en önemli unsurlar ticari balıkçıların besin kaynaklarını tüketmesidir. Penguenlerin yaşamını tehlikeye atan bu duruma petrol sızıntıları gibi su kirlilikleri de eklenebilmektedir.
- Kutup Ayıları: Nesli tükenmekte olan hayvanlar arasında bulunan kutup ayıları Soğuk kuzey kutup bölgesinde karlı sahillerde ve buzlu alanlarda yaşayan ayı türleridir. Yaşamını sürdüren en büyük kara etoburu konumundadırlar. Yaşadığı çevreye uyum sağlayan kutup ayıları kalın kürkleri sayesinde soğuktan kolayca korunabilirler. Balık ve foklarla beslenirler. Karada, buzda ve denizde avlarını rahatlıkla gerçekleştirebilirler. Eğer aç kalırsalar yüzen buz parçaları ile beraber uzaklara giderek besin ararlar. Küresel ısınma çeşitli değişikliklere yol açtığından erimeye başlayan buzullardan ötürü kutup ayılarının nesli tehlikededir. Besinlere olan ulaşımı git gide zorlaşacağından ve hayatta kalabilme güçlerini kaybetmelerinden dolayı nesillerini de yavaş yavaş kaybetmektedirler.
Bu hayvanlar ve bunlar gibi daha birçoğu farklı faktörlerden ötürü nesillerini devam ettirme tehlikesi yaşamaya devam etmektedir. Sayıları çok fazla olan bu hayvanların geleceği için gerekli bilince sahip olunmalı, çevre ve doğa düzenine dikkat edilmelidir. Yaşamı insanoğlunun elinde olan birçok canlı hiçe sayılmamalıdır.
Nesli Tükenmekte Olan Hayvanlar Korunmak İçin Neler Yapılabilir?
Nesli tükenmek üzere olan hayvanların korunabilmesi için en önemli faktör insandır. Bazı insanlar hayvanlar konusunda yeteri kadar bilinçli değildir. Kendi yaşadıkları yaşam süresi içerisinde menfaat uğruna dahi bir hayvan canını yakabilmektedir. Hayatlarını sürdürebilmek adına, kentleşme, dengesiz nüfus artışı, ormanların yok edilişi, canlıların yaşam alanlarının tahrip edilmesi gibi durumlarla hayvanların neslini yavaş yavaş azaltmaktadır.
Yapılması gerekilen hayvansever ve bilinçli insanlar ile birlikte farkındalık sahibi olabilmektir. Yaşamın doğal zincirinin bozulmaması adına insanların duyarlı olabilmesi için çeşitli etkinlik ve çalışmalar ile bu durumların daha fazla göz önüne çıkartılması gerekmektedir. Çocuklara küçük yaştan itibaren bu konunun önemi vurgulanmalıdır. Gündem olduğunda etkisinin daha fazla olabileceği bir konu olan nesli tükenen hayvanlar için koruma yöntemleri bir an önce sağlanmalıdır.
Hayvanların Neslinin Tükenme Tehlikesiyle Karşı Karşıya Kalmasının Sebepleri Nelerdir?
Hayvanların neslinin tükenmesi temel olarak birkaç faktörle açıklanabilse de temel faktörleri takip eden bazı farklı sebepler de bulunmaktadır. Hayvan sayısının azalmasına ve yaşamlarını yitirmesine sebep olan faktörleri şu şekilde listeleyebiliriz;
- Ekolojik Dengenin Bozulması: Doğadaki doğal dengenin kötü duruma gitmesidir. Çevreye verilen zararlı bir değişkenlik diye de tanımlanabilmektedir. Dengenin bozulması ile ortaya çıkan toprak, su, hava gibi elementlerin kirlenmesi, hayvanlarının özel yaşam alanını da etkilediğinden nesillerinin azalmasına ve tükenmesine sebep olmaktadır. Bu durumda çevre kirliliği de dengenin bozulmasına yol açan bir unsur olduğundan atık sızıntıları, plastik kirliliği, atık üretimi, tarımsal kirlilik, madencilik gibi durumlar da hayvanların neslinin tükenmesine bir yol olmaktadır.
- İklim Değişikliği ve Küresel Isınma: İklim krizinden insanların etkilendiği kadar hayvanlarda etkilenmektedir. Mevsim dengelerinin değişikliği, buzulların erimesi, okyanus ve denizlerde oksijenin azalması ile birçok hayvana ev sahipliği yapan doğa, hayvanların yaşam alanını elinden almaktadır.
Fazla ısı etkisi ile hayvanlar zamanından önce yumurtlayarak düzenini ve göç edebilme imkanlarını kaybediyor. Besin ve su bulmak için dengesini kaybetmiş doğada yaşam mücadelesi vererek hayatlarını yitiriyor. Kuraklık nedeni ile ot ile beslenen hayvanlar besin kaynaklarını yavaş yavaş kaybediyor.
- Bilinçsiz Avlanma Durumu: Av dsiplinine uymadan doğal yaşama zarar verecek şekilde, canlıları etkileyen bilinçsiz bir avlanma şeklidir. Bilinçsiz avlanma durumu ile karşı karşıya kalmamak için av sporunu gerçekleştirmek isteyen birey doğadaki hayvanları tanımalı ve merhametli olmalıdır. Gerekirse av yasağı getirilmelidir fakat cani bir şekilde avlanmalar yapılmamalıdır.
2003 Yılı İtibari İle Tarih Öncesi ve Sonrası Bilinçsiz Avlanma
Dünyamız üzerinde maalesef ki yanlış ve aşırı avlanma dolayısıyla birçok hayvan nesli tükenmektedir. Hatta bunun bir örneği olarak 2003 yılında bulunan bir habere göre Çevre ve Orman İl Müdürü Tayfun Büyükküpçü’nün dile getirdiği tarih olarak “1950’li yıllara kadar Isparta’da rastlanan Anadolu parsı, sırtlan, alageyik, geyik, karaca ve elik türü yaban hayvanlarının neslinin bilinçsiz avlanma nedeniyle tükendi.” ifadesini alabiliriz.