Dolaylama nedir? Dolaylama belli bir düşünce, kavram veya duyguyu tek sözcükle anlatabilecekken birden fazla sözcükle anlatmaktır. Sözcüklerin isim veya sıfat tamlaması şekline getirerek süslü bir şekilde aktarılmasıdır.
Dolaylama, Türkçe ders konuları arasında oldukça önemli bir konudur. 5. sınıf ile anlatımına başlanan dolaylama konusu şu an günümüzde Tyt Türkçe soruları ve Türk Dili ve Edebiyat Dil Bilgisi sorularında dahi yer alır. Pek zorlayıcı bir yanı olmayan dolaylama konusu oldukça anlaşılır ve basittir.
Dolaylama Nedir ve Hangi Yollarla Yapılabilir?
Türkçe konuları içerisinde yer alan dolaylama, tek bir sözcükle belirtilebilecek kavramı birden fazla sözcükle birleştirerek anlatma yöntemidir. Dolaylama, ad aktarması, deyim aktarması ve istiare yoluyla yapılabilir.
Türkçe Dersi Dolaylama Örnekleri
Günlük hayatımızda genellikle hepimizin kullandığı bazı tabirler dolaylamaya en güzel örneklerdir. Sanatçılara, akrabalarımıza veya etrafta bulunan bir nesneye yüklediğimiz süslü anlamlar dolaylamanın en iyi göstergesidir. Şimdi sıklıkla kullandığımız dolaylama örneklerine bir göz atalım.
Yer adları için kullanılan dolaylama nedir? Örnekler verelim.
- Anavatan – Türkiye
- Egenin incisi – İzmir
- Türkiye’nin kalbi – Ankara
- Medeniyetler beşiği – Mezopotomya
- Kara kıta – Afrika
- Yavru vatan – Kıbrıs
- Altın boynuz – Haliç
- Kızıl gezegen – Mars
- Güller diyarı – Isparta
- Peygamberler Şehri – Şanlıurfa
- Dünyanın tepesi – Everest
Kişi adları için kullanılan dolaylama nedir? İşte örnekleri;
- Cihan Padişahı – Kanuni Sultan Süleyman
- Vatan Şairi – Namık Kemal
- Minik kuş – Sezen Aksu
- Mega Star – Tarkan
- Süper Star – Ajda Pekkan
- Bayrak Şairi – Arif Nihat Asya
- Sanat Güneşi – Zeki Müren
- Cep Herkülü – Naim Süleymanoğlu
Tür adları için kullanılan dolaylama örnekleri;
- Beyaz perde – Sinema
- Beyaz iksir – Süt
- Ekmek kapısı – İş
- Baba ocağı – Ev
- Baba yarısı – Amca
- Anne yarısı – Teyze
- Deniz kurdu – Denizci
- Yedinci sanat – Sinema
- Deniz kurdu – Denizci
- Mavi bereli – Komando
- Ayak yolu – Tuvalet
- On bir ayın sultanı – Ramazan
- Yavru kurt – İzci
- İmamın kayığı – Tabut
- Ormanlar kralı – Aslan
- Beyaz altın – Pamuk
- Derya kuzusu – Balık
- Bacasız sanayi – Turizm
- Delikli demir – Tüfek
- Kara elmas – Kömür
- Beyaz zehir – Eroin
- Meşin yuvarlak – Top
- File bekçisi – Kaleci
- Hayat arkadaşı – Eş
- Aslan sütü – Rakı
- Vatani görev – Askerlik
- Sarı kanarya – Fenerbahçe
- Kara kartal – Beşiktaş
- Saray yavrusu – Konak
- Evin direği – Baba
- İnce hastalık – Verem
- Sarı lira – Altın
- Sihirli kutu – Televizyon
- Tahta at – Tabut
- İnce hastalık – Verem
- Ata sporu – Güreş
- Filenin sultanları – Kadın voleybol takımı
Cümle İçerisinde Dolaylama Örnekleri
Dolaylama nedir ve günlük hayatımızda hangi şekilde karşımıza çıkar sorularının yanıtlarını aldık. Şimdi dolaylama söz öbeklerini cümle içerisinde kullanarak konunun iyice pekişmesini sağlayalım.
25 adet cümle içerisinde kullanılmış dolaylama örnekleri;
- Bugün yavru vatana ziyaret gerçekleştireceğiz.
- Ege’nin incisineyolculuğumuz başlasın.
- Burası bizim ekmek kapımız,burada çok emeğimiz var.
- Anne yarım evleneceğimi duyduğunda çok hüzünlendi.
- Yavru kurtlarkamp yapmak için uygun bir alan arıyorlar.
- Ülkemizin kurucusu Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ü saygı ve özlemle anıyoruz.
- Öyle bir şut çekti ki, meşin yuvarlak bir anda ağlarla buluştu.
- Avrupa Fatihi bu yıl şampiyon oldu.
- Bütün tekneler derya kuzularını avlamak için harekete geçti.
- Filenin sultanları Avrupa Voleybol Şampiyonası için hazırlık sürecindeler.
- Vatan Şairi’nin eserlerini çok beğeniyorum.
- O evimizin direği, bizim canımız.
- Bu dramatik hayat beyaz perdeye çok güzel bir şekilde aktarılmış.
- On bir ayın sultanıgelmek üzere.
- Sanat güneşi ölüm yıldönümünde mezarı başında anıldı.
- Baba ocağına veda etmek çok üzücü bir durum.
- Kara kıtanınaçlıkla savaşmaya devam ediyor.
- Ormanlar kralı,tüm hayvanları başına toplamıştı.
- Bu yıl bacasız sanayigeçmiş yıllara göre pasif kaldı.
- Anavatanabugün dönmeyi düşünüyoruz.
- Bu yıl mutlaka güller diyarını ziyaret edeceğim.
- Dertleri yüzünden ince hastalığa yakalandı.
- Bu akşam minik serçenin konseri var.
- Cep herkülü sinema filmi ile oldukça beğeni topladı.
- On iki dev adam bu yıl çok iyi sonuçlar elde etti.
Dolaylama ile İlgili Soru Örnekleri
- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylama kullanılmamıştır?
A) Artık evin direği sen olacaksın.
B) Futbolcu olmak isteyen kardeşime meşin yuvarlak hediye ettim.
C) Beyaz altın toplamaya hep beraber gitmişler.
D) Tiyatro sevdiğini bilseydim gittiğim zaman sana da haber verirdim.
E) Bu hikayede öne çıkan karakter ormanlar kralı.
- Bazı zamanlar tek bir sözcükle anlatabileceğimiz kavramları, süslü söz öbekleri ile anlatabiliriz. Bu duruma dolaylama deriz. Açıkladığımız tanıma göre aşağıda bulunan cümlelerin hangisinde dolaylama kullanılmıştır?
A) Bir an önce çalışmaya başladı.
B) Dedesi geçen yıl bu köyde vefat etmiş.
C) Törende Bayrak şairi eserlerinden birisini okudu.
D) Fenerbahçeli olduğu için çok pişman oldu.
E) Ünlü sanatçılar bu yaz burada konser verecekmiş.
- Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde birden fazla dolaylama kullanılmıştır?
A) Biri sarı kanaryayı biri siyah kartalı tutunca maç günü ortalık karıştı.
B) Vatani görevini İzmir’de yapmış. Duyunca çok şaşırdım.
C) Saray yavrusu gibi bir yerde yaşıyorlar. Görünce inanamadım.
D) Yavru vatan mutlaka ziyaret edilmesi gerekilen bir yer diye beni oraya götürdü.
E) Süper star bugün arkadaşımın yazlığının bulunduğu yerde konser verecekmiş.
- Aşağıda bulunan seçeneklerden hangisinde dolaylama kullanılmamıştır?
A) Haberleri sihirli kutu ile takip etti.
B) File bekçisi çekilen şutu çok iyi bir şekilde kurtardı.
C) Futbolcu olduğu için bu yaz spor kursuna yazılmayı düşünüyormuş.
D) Türk Edebiyatı içerisindeki önemli şairlerden biri de vatan şairidir.
E) Cihan padişahı 46 yıl boyunca tahtta kalmıştır.
- Aşağıdaki seçeneklerde kullanılan dolaylama örneğinin hangisi yer adını ifade etmektedir?
A) Askerliğini Malatya’da mavi bereli olarak yapmış.
B) Annem çok sevdiğimi bildiği için gelirken markete uğrayıp bana beyaz iksir almış.
C) Kendisinden bahsederken “Benim çocukluğum güller diyarı içinde geçti” dedi.
D) Yavru kurt kamp için çadırını almayı unutma.
E) Hayat arkadaşı dediğin senin gibi yardımsever olmalı.
CEVAPLAR: 1- D, 2-C, 3-A, 4-C, 5- C